Bloedkanker : Oorzaken, Symptomen, Diagnose en Behandelingen

Bloedkanker, ook bekend als leukemie, is een aandoening waarbij er sprake is van een ongecontroleerde groei en vermenigvuldiging van bloedcellen in het beenmerg en de lymfeklieren. Hoewel bloedkanker mensen in elke leeftijdsgroep kan treffen, is er bij verschillende subtypes van bloedkankers een tendens om vaker in een bepaalde leeftijdsgroep voor te komen. Zo komt acute lymfocytaire leukemie, een vorm van bloedkanker, bijvoorbeeld vaak voor bij kinderen.

De precieze oorzaak van bloedkanker is nog niet bekend. Aangenomen wordt dat het ontstaat wanneer de bloed- en beenmergcellen genetische mutaties ondergaan. Bloedkanker kan acuut zijn (het begin is plotseling en ernstiger) of chronisch (het ontwikkelt zich langzaam over een lange tijd en is minder agressief) op basis van de duur van de symptomen of het kan lymfocytair of myelogeen zijn op basis van het type cellen dat is aangetast.

Acute bloedkanker kan symptomen veroorzaken zoals chronische vermoeidheid, terugkerende infecties, ongewild gewichtsverlies, enz. Bij chronische bloedkanker daarentegen zijn er aanvankelijk geen symptomen en kunnen er symptomen optreden naarmate de aandoening vordert.

Tests zoals een bloeduitstrijkje en een beenmergaspiratie zijn enkele van de meest gebruikte diagnostische tests om bloedkanker op te sporen. Er zijn verschillende behandelingsmogelijkheden beschikbaar die het leven van de patiënt kunnen verbeteren. Behandelingsmethoden zoals chemotherapie, immunotherapie en stamceltransplantatie staan erom bekend dat ze de voortgang van de ziekte helpen vertragen.

Oorzaken van bloedkanker

Bloedkanker is kanker die het beenmerg en de bloedcellen aantast. Het begint wanneer het DNA van een enkele cel in het beenmerg wordt veranderd (mutatie) en zich daardoor niet meer normaal kan ontwikkelen, vermenigvuldigen en functioneren. Deze snelle, uit de hand gelopen groei van abnormale cellen vindt plaats in het beenmerg en de lymfeklieren van het lichaam. Deze abnormale cellen komen vervolgens in de bloedbaan terecht.

Ook een abnormale en overmatige productie van de witte bloedcellen of leukocyten veroorzaakt overbevolking en klontering in de bloedvaten. Deze abnormale cellen verminderen ook de telling van andere normale bloedcellen, zoals rode bloedcellen en bloedplaatjes. De witte bloedcellen zijn verantwoordelijk voor het bestrijden van infecties en het gezond houden van het immuunsysteem van het lichaam.

De precieze oorzaak van het ontstaan van bloedkanker is nog niet bekend. Men denkt dat het ontstaat wanneer de bloedcellen genetische mutaties ondergaan en zich abnormaal gaan gedragen.

Soorten bloedkanker

Op basis van de vraag of het om een acute of chronische aandoening gaat en het type cellen dat is aangetast, wordt bloedkanker in de volgende vier typen onderverdeeld:

1. Acute lymfocytische leukemie (ALL)

Dit is de meest voorkomende vorm van bloedkanker bij kinderen. Het kan ook volwassenen treffen. Acute lymfocytaire leukemie ontstaat wanneer het beenmerg een abnormale hoeveelheid witte bloedcellen of leukocyten produceert. Deze bloedkanker kan zeer snel verergeren.

2. Acute myeloïde leukemie (AML)

Dit is de meest voorkomende vorm van acute bloedkanker. Het komt vaker voor bij volwassenen (tussen 40-60 jaar) en bij mannen in vergelijking met vrouwen. Bij dit type bloedkanker produceert het beenmerg een abnormale hoeveelheid onrijpe witte cellen, myeloïde blastcellen genoemd, die zich later delen in abnormale RBC’s, WBC’s, of bloedplaatjes.

3. Chronische lymfatische leukemie (CLL)

Deze vorm van kanker komt het meest voor bij mensen boven de 55 jaar. Kinderen en adolescenten worden zelden door dit type getroffen. Het komt meer voor bij mannen dan bij vrouwen en vooral bij blanke mannen. Het is een langzaam voortschrijdende vorm van kanker waarbij het beenmerg in de loop van de tijd een abnormale hoeveelheid witte bloedcellen aanmaakt. CLL is de meest voorkomende chronische leukemie bij volwassenen.

4. Chronische myeloïde leukemie (CML)

Dit is een langzaam voortschrijdende vorm van kanker die vaak niet veel symptomen veroorzaakt. Deze bloedkanker komt vaker voor bij oudere volwassenen (het vaakst bij mensen ouder dan 65 jaar) en bij mannen. Hij komt zelden bij kinderen voor. Iemand met CML kan maanden of jaren weinig of geen symptomen hebben voordat hij in een fase komt waarin de bloedkankercellen sneller groeien. Het kan tijdens een routineonderzoek worden ontdekt. Bij dit type blijft het lichaam abnormale myeloïde cellen produceren.

Er zijn nog andere zeldzame vormen van bloedkanker, zoals haarcelleukemie, multipel myeloom, myelomonocytische leukemie, granulaire lymfocytaire leukemie, enz.

Symptomen van bloedkanker

Bepaalde chronische vormen van bloedkanker veroorzaken in het begin misschien geen merkbare symptomen en de symptomen kunnen verschijnen naarmate de aandoening vordert. Acute vormen van bloedkanker kunnen agressieve symptomen veroorzaken, zoals:

• Terugkerende koortsen
• Terugkerende infecties
• Vergrote lymfeklieren
• Gewrichtspijnen
• Onbedoeld gewichtsverlies
• Vermoeidheid en moeheid
• Buikpijn door miltvergroting
• Gemakkelijk blauwe plekken en bloedingen
• Nosebleeds and bleeding gums
• Kleine rode vlekjes in de huid (petechiën genoemd)
• Paarse vlekken in de huid
• Ademloosheid
• Verwarringen
• Hoofdpijn

Diagnose van bloedkanker

De arts voert gewoonlijk een gedetailleerd lichamelijk onderzoek uit en noteert de voorgeschiedenis van de symptomen.

Laboratoriumonderzoek, beenmergonderzoek en beeldvormend onderzoek zijn nuttig om de diagnose te stellen en het subtype bloedkanker vast te stellen.

1. Lichamelijk onderzoek

Uw arts zal letten op lichamelijke tekenen van bloedkanker, zoals een bleke huid door bloedarmoede, zwelling van uw lymfeklieren, en vergroting van uw lever en milt.

2. Laboratoriumproeven

• Flowcytometrie helpt bij de opsporing van antigenen die op of in de cellen aanwezig zijn op basis van hun specifieke kenmerken. Het helpt ook bij het monitoren van de terugkeer van de ziekte, het beoordelen van de omvang van de kanker, en het controleren van de doeltreffendheid van de lopende behandeling.
• Cytochemie helpt bij de diagnose van verschillende soorten acute bloedkankers door het gebruik van cytochemische kleurstoffen.
• Een volledig bloedbeeld (CBC) is nodig om de hoeveelheden en de morfologie van de verschillende bloedcellen te bestuderen.
• Perifeer uitstrijkje onderzoek is nodig om de bloedcellen in meer detail te beoordelen.
• Ondersteunende tests zoals stollingsprofiel, nierfunctietest, leverfunctietest, enz. kunnen essentieel zijn om de algemene gezondheidstoestand te evalueren.

3. Beenmergonderzoek en biopsie

• Beenmergbiopsie is een procedure waarbij een naald wordt gebruikt om een monster van de kankercellen of het kankerweefsel uit het beenmerg te halen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de immunohistochemische techniek, die helpt bij de diagnose van abnormale cellen zoals die welke worden aangetroffen in kankertumoren of tumormarkers.
• Beenmergaspiratie is een procedure waarbij met behulp van een fijne naald een monster wordt genomen uit het vloeibare gedeelte in het beenmerg. Hierbij wordt de cytochemische techniek gebruikt om kankercellen te controleren.
• Lymfeklier FNAC & biopsie wordt gebruikt om letsels of knobbels in het lichaam te onderzoeken die door aanraking of tijdens een scan worden waargenomen om tumoren in verschillende delen van het lichaam op te sporen.

4. Beeldvormingsstudies

• Er kan een PET CT-scan (van het hele lichaam) worden gemaakt om te controleren op tekenen van bloedkanker in het lichaam.
• Een CT-scan helpt niet alleen om de aanwezigheid van kankercellen op te sporen, maar speelt ook een vitale rol bij de behandeling van bloedkanker, zoals een beenmergtransplantatie.
• Uw arts kan een röntgenfoto van de borst of een MRI-scan (magnetic resonance imaging) laten maken als u symptomen heeft die wijzen op een complicatie van leukemie.

5. Lumbaalpunctie

Een lumbaalpunctie (ook wel ruggenmergpunctie genoemd) kan worden bevolen om na te gaan of de kanker is uitgezaaid naar het ruggenmergvocht dat de hersenen en het ruggenmerg omgeeft.

Behandeling van bloedkanker

De behandeling van bloedkanker is afhankelijk van het soort ziekte en de algemene gezondheidstoestand van de patiënt. De belangrijkste behandelingsmethoden zijn de volgende:

1. Chemotherapie

Chemotherapiemiddelen zijn de belangrijkste behandelingswijze om kankercellen te doden. Chemotherapiemiddelen worden ofwel als intraveneus infuus in een ader of een centrale lijn toegediend, ofwel in injecties onder de huid (subcutaan), ofwel als orale geneesmiddelen op regelmatige basis of in een patroon van vaste chemotherapiecycli toegediend. In chemotherapiecycli wordt een bepaald aantal behandelingsdagen gevolgd door dagen van rust om het lichaam de gelegenheid te geven zich te herstellen. De chemische stoffen doden de leukemiecellen of stoppen hun deling. Vaak wordt een combinatie van chemotherapiemiddelen gebruikt om kanker te behandelen.

2. Gerichte therapie

Bij gerichte therapie worden geneesmiddelen toegediend tegen een kankercelspecifiek doelwit. Deze doelwitten van geneesmiddelen zijn over het algemeen niet aanwezig in normale delende cellen van ons lichaam. Op deze manier kunnen nadelige effecten van de behandeling met geneesmiddelen op normale cellen worden vermeden.

3. Immunotherapie

Zoals de naam al zegt, werkt immunotherapie door het immuunsysteem te helpen bij de bestrijding van kankercellen. Bij deze therapie worden stoffen gebruikt die het immuunsysteem van het lichaam activeren om tegen de kankercellen te werken.

4. Bestralingstherapie

Bij deze therapie wordt gebruik gemaakt van bestraling (hoogenergetische stralen, vergelijkbaar met röntgenstralen) om de kankercellen te doden. Bij deze behandeling worden sterke energiestralen gebruikt om de in het lichaam aanwezige concentraties kankercellen (lymfeklieren) bloedkankercellen te doden of de groei ervan te stoppen. De bestraling wordt gericht op exacte plaatsen in uw lichaam waar zich een verzameling kankercellen bevindt of kan over uw hele lichaam worden gegeven als onderdeel van een hematopoëtische celtransplantatie.

Deze therapie kan ook worden gebruikt in combinatie met andere behandelingsmethoden, zoals chemotherapie en chirurgie.

5. Stamceltransplantatie

Deze procedure, die ook wel hematopoëtische stamceltransplantatie of beenmergtransplantatie wordt genoemd, vervangt de bloedvormende kankercellen door nieuwe, gezonde hematopoëtische cellen. Deze gezonde cellen worden uit de patiënt zelf gehaald (vóór blootstelling aan chemotherapie of bestraling) of uit het bloed of beenmerg van een donor en worden in het bloed van de patiënt toegediend. Gezonde hematopoiëtische cellen groeien en vermenigvuldigen zich tot nieuwe beenmerg- en bloedcellen die zich ontwikkelen tot alle verschillende soorten cellen die uw lichaam nodig heeft (rode bloedcellen, witte bloedcellen, en bloedplaatjes).

Vaak gestelde vragen